Biegunka – jak sobie z nią poradzić?
Zatrucie pokarmowe czyli ostre i gwałtowne dolegliwości żołądkowo-jelitowe, objawiają się nudnościami, wymiotami, bólami brzucha oraz - zwykle - biegunką i gorączką, która występują w stosunkowo krótkim czasie po spożyciu produktów skażonych drobnoustrojami lub wytwarzanymi przez nie toksynami.
Żywność jest najpowszechniejszą przyczyną zatruć. Mięso, przetwory z drobiu oraz innych gatunków zwierząt, niepasteryzowane mleko i nieprzegotowana woda, owoce morza a nawet warzywa mogą być przyczyną dolegliwości.
Okres wylęgania zatrucia pokarmowego różni się w zależności od jego przyczyny. Czasami objawy pojawiają się w ciągu godziny po zjedzeniu skażonego produktu, ale w większości przypadków występują po 12-48 godz. i najczęściej trwają krótko: 1-3 dni. Sugeruje to wirusowe podłoże problemu. W przypadku zakażeń bakteryjnych zatrucie może się przeciągnąć do tygodnia, zależnie od rodzaju patogenu, ciężkości infekcji i ogólnego stanu zdrowia chorego.
Oczywiście im dłużej trwa, tym ważniejsze jest odpowiednie postępowanie pacjenta, które pozwoli zapobiec odwodnieniu i niedożywieniu.
Rezygnowanie z jedzenia podczas biegunki i innych objawów zatrucia pokarmowego wydaje się naturalnym i odruchowym postępowaniem, ale nie jest właściwe. Zaleca się, by nie czekać z wprowadzaniem stałych posiłków dłużej niż ok. 4 godz. od pojawienia się objawów. Mimo że pacjent może nie mieć apetytu, jest to ważne, ponieważ pozwala dostarczyć organizmowi składniki odżywcze i reguluje pracę układu pokarmowego. Oczywiście wskazane są wówczas produkty lekkostrawne, gotowane, najlepiej o kleistej konsystencji.
Nawodnienie
Główną strategią leczenia zatrucia pokarmowego jest odpoczynek oraz uzupełnienie utraconych płynów i elektrolitów. Podstawę powinna stanowić woda mineralna (jeśli trudno ją pić, można wziąć do ust kostki lodu i pozwolić im się rozpuścić).
To bardzo ważne, nawet jeśli wzmaga nudności, wymioty czy biegunkę. Nie można bowiem dopuścić do groźnego odwodnienia. Najlepiej po każdej wizycie w toalecie uzupełniać płyny małymi porcjami, a pod ręką przez cały czas mieć szklankę.
Elektrolity
Jednak picie samej wody to za mało, ponieważ podczas biegunki czy wymiotów z organizmu wydalane są również cenne elektrolity utrzymujące równowagę płynów (chodzi głównie o sód i potas). Dlatego zaleca się również soki, napoje izotoniczne i zupy z dodatkiem soli kuchennej. W aptekach można kupić nawadniające płyny glukozo-elektrolitowe, zwane też rehydratacyjnymi lub ORS (oral rehydration solution), które zawierają odpowiednie ilości sodu, potasu i glukozy.
Izotoniczny napój
Można przygotować również samodzielnie. Wystarczy połączyć 1/4 łyżeczki soli, 1/4 szklanki soku z granatów, 1/4 szklanki soku z cytryny, 1,5 szklanki niesłodzonej wody kokosowej oraz 2 szklanki zimnej wody. Naturalnym źródłem elektrolitów jest również sok pomidorowy.
Woda ryżowa
Zwykle wodę, w której gotujemy ryż, wylewamy jako zbędną. Okazuje się jednak, że ma ona cenne właściwości - pozostaje w niej wiele składników z ziaren (w tym węglowodany, potas, magnez, żelazo, cynk i witaminy). Dzięki temu doskonale nawadnia i wyrównuje gospodarkę elektrolitową (o ile dodamy odrobinę soli).
W jednym z badań wśród dzieci z zapaleniem żołądka i jelit woda ryżowa zmniejszała liczbę stolców nawet skuteczniej niż roztwór elektrolitów doustnych.
Trzeba jednak pamiętać, że chodzi tu o ryż biały, a nie brązowy.
Zioła
W celu nawadniania organizmu można sięgać również po łagodne napary ziołowe. Herbaty z surowców o kojących właściwościach, takich jak rumianek, mięta pieprzowa i mniszek lekarski, mogą uspokoić rozstrojony żołądek. Szczególnie gorący napar z mięty łagodzi mdłości i podnosi nieco ciśnienie krwi.
Jeśli jednym z objawów jest intensywna biegunka, można ją zahamować, pijąc odwar z suszonych leśnych jagód. Skurcze jelit i bóle brzucha złagodzi natomiast napar z krwawnika.
Herbatka imbirowa
Pomocny może okazać się również napar z korzenia imbiru, który przeciwdziała mdłościom i wymiotom. Oprócz tego ma właściwości wiatropędne, może pomóc w skurczach trawiennych, a także w leczeniu biegunki.
Do szklanki wrzuć 1 łyżeczkę startego imbiru (lub kilka plasterków) i zalej wrzącą wodą, odczekaj do ostudzenia. Przy zatruciu pokarmowym pij kilka razy dziennie, aż do polepszenia samopoczucia.
DIETA B R A T
W zatruciu pokarmowym, żywienie należy wprowadzać stopniowo, ale dość wcześnie. Oczywiście dla wielu pacjentów stanowi to wyzwanie, na które odpowiedzią może być tzw. dieta BRAT.
Jej nazwa to akronim angielskich słów oznaczających produkty dozwolone przy biegunce:
B - banany (zaleca się mało dojrzałe),
R - ryż biały,
A - jabłka (apple; najlepiej w postaci musu),
T - tosty pszenne.
Wszystkie te składniki są jednocześnie lekkostrawne i bogate w składniki odżywcze. Pomagają też wyrównać poziom elektrolitów (banany to źródło potasu, a tosty - sodu). Są jednocześnie dosyć delikatne w smaku, więc rośnie szansa, że pacjent po nie sięgnie.
Inne produkty zapierające, które można stopniowo wprowadzać przy biegunce, to gotowane warzywa korzeniowe, jajka na twardo, chude gotowane mięsa, napar i owoce czarnych jagód, gorzka czarna herbata i sok z marchwi.
Rosół
Gotowany długo na kościach bulion to prawdziwa bomba odżywcza, a ze względu na swoją konsystencję doskonale nawadnia i jest łatwy do wypicia nawet na początkowym etapie zatrucia. Oczywiście nie powinien być mocno przyprawiony (ale sól jest niezbędna).
Największą zaletę rosołu na kościach stanowi fakt, że jest on źródłem biodostępnego kolagenu - białko to ulega rozpadowi do łatwej do strawienia i przyswojenia przez organizm żelatyny. Ta z kolei wyściela błonę śluzową jelita i zabezpiecza ją przed wszelkimi szkodliwymi składnikami spożytych później pokarmów lub płynów. Dzięki temu stanowi wartościową opcję łagodzenia zaburzeń trawiennych.
Węgiel leczniczy
W aptece bez trudu można kupić ten klasyczny już środek, który pomaga usunąć liczne toksyny z organizmu. Podaje się go głównie przy zatruciach lekami, alkaloidami i grzybami.
Węgiel aktywowany jest preparatem o silnych właściwościach adsorpcyjnych. Wykazuje też aktywność przeciwbiegunkową i zapierającą. Działa również osłabiająco na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Podczas leczenia biegunki węglem konieczne jest równoległe stosowanie doustnych środków nawadniających. Trzeba również pamiętać, że może on być przyjmowany jedynie przez krótki czas (ze względu na wchłanianie enzymów trawiennych wraz z witaminami). Z kolei przeciwwskazaniem są uporczywe wymioty.
Probiotyki
Zaburzenie równowagi mikroflory może być zarówno przyczyną, jak i następstwem biegunek. Wówczas z pomocą przychodzą probiotyki, które z powrotem zasiedlają jelita pożądanymi bakteriami. Stosowanie ich jednocześnie z doustnymi płynami nawadniającymi jest skuteczniejsze w redukcji liczby nieprawidłowych stolców i czasu trwania ostrej biegunki infekcyjnej u dzieci w porównaniu do samych płynów.
Warto sięgać po nie również po ustaniu objawów - najlepiej przez ok. 2 tygodnie - by w pełni przywrócić układowi pokarmowemu równowagę.
Ocet jabłkowy
Choć w smaku jest bardzo kwaśny, ma na organizm wpływ alkalizujący. Może złagodzić różne objawy zatrucia pokarmowego: uspokaja wyściółkę przewodu pokarmowego, co przynosi natychmiastową ulgę i pomaga w eliminacji patogenów.
W szklance letniej wody wymieszaj 2 łyżki octu (najlepiej z ekologicznych jabłek) i pij małymi łykami. Można przyjmować także 2-3 łyżeczki nierozcieńczonego octu jabłkowego.
Profilaktyka
Choć może to wydać się banalne, aby zapobiegać zatruciom pokarmowym, trzeba szczególnie ostrożnie przygotowywać żywność - owoce i warzywa myć przed zjedzeniem, mięso przed obróbką rozmrażać do końca i dobrze dogotowywać. Lepiej unikać też surowych jajek, a jeśli potrzebujemy ich np. do ciast, warto przelać je gorącą, a nawet wrzącą wodą (pałeczki Salmonella mogą bytować na skorupkach).
Źródło
Am J Gastrienterol 2016; Mach T. Ostra biegunka infekcyjna, Medycyna Praktyczna: Lancet; Pak J Biol Sci; Journal of Oncology; Br J Clin Pharmacol; Przegląd Gastroentrologiczny; Podstawy farmakoterapii Foof Chem; oczymlekarze.pl