Co to jest ciśnienie krwi, jak mierzyć i jakie są prawidłowe wartości?
Ciśnienie tętnicze jest wywołane napływem do tętnic krwi pompowanej przez kurczące się serce. Ciśnienie to jest podtrzymywane przez sprężyste ściany naczyń tętniczych. Stanowi ono bezpośrednią siłę napędową dla przepływu krwi przez tkanki. W czasie skurczu serca u dorosłego człowieka ciśnienie w tętnicach przekracza 16,0 kPa (120 mm Hg), a w czasie rozkurczu obniża się do ok. 10,7 kPa (80 mm Hg). W obrębie drobniutkich naczyń tętniczych ciśnienie krwi gwałtownie spada do ok. 4,7 kPa (35 mm Hg), a w naczyniach włosowatych obniża się do ok. 3,3 kPa (25 mm Hg).
W dużych żyłach prowadzących krew do serca ciśnienie krwi spada prawie do zera.
Ciśnienie tętnicze jest regulowane przez czynniki nerwowe i hormonalne. U zdrowego człowieka skurczowe ciśnienie krwi waha się w granicach od 13,3 kPa do 18,7 kPa (100—140 mm Hg), a ciśnienie rozkurczowe ma przeważnie wartość 9,3—10,7 kPa (70—80 mm Hg). Po 50 roku życia ciśnienie tętnicze stopniowo wzrasta, co wiąże się głównie ze stwardnieniem tętnic. Nadmierne obniżenie ciśnienia tętniczego, podobnie jak jego nadmierny wzrost, jest niekorzystny dla zdrowia, a w krańcowych przypadkach może być niebezpieczne.
Wzrost gęstości krwi, czyli jej lepkości, zwiększa tarcie w obrębie naczyń i tym samym wyraźnie rośnie wówczas ciśnienie rozkurczowe, a zmiany miażdżycowe w naczyniach prowadzą do wzrostu ciśnienia Skurczowego.
Tętno.
Odkształcenie ściany aorty, powstające każdorazowo w chwili wyrzucania porcji krwi z komory, przenosi się w postaci fali biegnącej wzdłuż układu naczyń tętniczych. Jest to fala tętna, którą możemy badać na przebiegu wszystkich dostępnych dotykiem tętnic. Badanie tętna pozwala lekarzowi na wysnuwanie pewnych wniosków zarówno w odniesieniu do pracy serca, jak i do stanu układu naczyniowego
Nadciśnienie tętnicze
Człowiek z pierwotnym, czyli samoistnym nadciśnieniem tętniczym, nie może zajmować postawy biernej i negatywnej w stosunku do potrzeb systematycznych kontroli lekarskich i pomiaru ciśnienia tętniczego. W przypadku systematycznego leczenia pod nadzorem lekarza można uniknąć wielu niekorzystnych zjawisk i powikłań obserwowanych w przebiegu nadciśnienia tętniczego. Podstawą niekorzystnego przebiegu pierwotnego nadciśnienia tętniczego jest przede wszystkim niesystematyczność jego leczenia, a tym samym brak nadzoru i modyfikowania leczenia stosownie do aktualnych potrzeb.
Osoby cierpiące na nadciśnienie czynią zasadniczy błąd, przerywając spontanicznie leczenie z chwilą stwierdzenia powrotu ciśnienia tętniczego do poziomu uznanego przez lekarza jako norma dla danej grupy wiekowej i płci. A przecież ono powróciło do normy dzięki zażywaniu leków powodujących jego obniżenie. Zapominają bowiem o tym, że osoba z pierwotnym nadciśnieniem krwi musi leki zalecane przez lekarza w mniejszych lub większych dawkach (ustalonych w toku obserwacji i kontroli lekarskich) stosować praktycznie stałe.
W wyniku zaprzestania przyjmowania leków ciśnienie krwi powraca do poziomu patologicznego podwyższenia. Często, zanim chory się zorientuje, może ono dać już przykre dla niego niekorzystne skutki. Stwierdziwszy po pewnym czasie (od przerwania leczenia) znów podwyższone ciśnienie tętnicze pacjent taki zaczyna ponownie zażywać leki obniżające ciśnienie krwi, uzyskuje jego obniżenie, przerywa zażywanie leków, a ciśnienie krwi ulega podwyższeniu i w ten sposób w nieświadomości powoduje znaczne wahania ciśnienia, których organizm i poszczególne jego narządy nie lubią, a ściany naczyń mogą w którymś momencie nie wytrzymać tego zmiennego naporu. Aby nie dopuścić do dość przykrych, często niekorzystnych następstw nadciśnienia, osoby takie muszą dbać o systematyczne jego monitorowanie, unikać nadmiernych wysiłków fizycznych, racjonalnie żyć i pracować, a po pracy wypoczywać. Wskazane jest też ograniczanie używania soli, która powoduje zatrzymanie wody w organizmie, a tym samym zwiększa objętość krwi krążącej. Ciężka praca w warunkach ciągłego stresu i denerwowania się powinna być zastąpiona lżejszą, mniej denerwującą. Ćwiczenia fizyczne mogą być uprawiane, ale z umiarem i pod ścisłą kontrolą lekarską wraz z kontrolą ciśnienia tętniczego. Bardzo pożądane są częste i krótsze okresy urlopu wypoczynkowego. Zakazane jest palenie tytoniu, który — wyzwalając kurcz mięśni ścian naczyń — doprowadza do podwyższenia ciśnienia, oraz picie alkoholu, który powodując rozszerzenie naczyń umożliwia większy lokalny napór ciśnienia w określonym miejscu na ścianę naczynia. Ściana naczynia może nie wytrzymać (w miejscu osłabienia np. zmianami miażdżycowymi) tego naporu i ulec pęknięciu. Jeśli to nastąpi, np. w obszarze mózgu, powoduje jego uszkodzenie,'niedowład i nierzadko staje się przyczyną śmierci. W leczeniu bądź utrwaleniu korzystnych wyników leczenia farmakologicznego nadciśnienia dobre rezultaty daje zmiana otoczenia, a więc również leczenie sanatoryjne w odpowiednio dobranym uzdrowisku. Zapobieganie nadciśnieniu pierwotnemu, czyli samoistnemu polega na unikaniu tych wszystkich czynników, co do których istnieją uzasadnione obserwacje, że sprzyjają rozwojowi nadciśnienia, a więc unikanie przede wszystkim napięcia nerwowego, stresów i urazów psychicznych. Zapobieganie zaś nadciśnieniu wtórnemu, czyli objawowemu, wiedzie poprzez staranne likwidowanie tych stanów chorobowych, które w swym rozwoju mogą wyzwolić mniej lub bardziej trwałe i wysokie nadciśnienie tętnicze (np. choroby nerek i dróg moczowych). Wszystkie inne zalecenia, opisane przy nadciśnieniu pierwotnym, są tu również aktualne.
Niedociśnienie tętnicze
Przez niedociśnienie tętnicze, czyli hipotonię, rozumiemy trwale utrzymujące się niskie ciśnienie tętnicze, zazwyczaj skurczowe poniżej 13,3 kPa (100 mm Hg), dające subiektywnie odczuwany zespół objawów złego samopoczucia w postaci ciągłego zmęczenia, ociężałości ogólnej, apatii, niekiedy senności, nudności, mniej lub bardziej przykrych bólów głowy w okolicy przede wszystkim czołowej, o charakterze rozlanego ucisku itp. U osób z niedociśnieniem tętniczym występuje skłonność do omdleń, zwłaszcza w poycji stojącej. Dlatego zespół niedociśnienia tętniczego określa się niekiedy także mianem zespołu niedociśnienia ortostatycznego.
Niedociśnienie tętnicze pierwotne (choroba niedociśnieniowa)
Mianem niedociśnienia tętniczego pierwotnego określa się zespół opisanych wyżej objawów, u podłoża którego leży przewlekle utrzymujące się niedociśnienie tętnicze. Należą tutaj te wszystkie stany niskiego ciśnienia, w których nie można ustalić pierwotnej przyczyny. Jako hipotetyczną przyczynę niedociśnienia tętniczego pierwotnego przyjmuje się pewne wrodzone predyspozycje z mniejszą elastycznością (zwiększoną wiotkością) ścian naczyń tętniczych. Tym samym przyjmuje się zmniejszone ich napięcie, a więc i zmniejszone opory obwodowe dla przepływającej krwi oraz osobniczą skłonność do niższego ciśnienia tętniczego. Spadki ciśnienia atmosferycznego oraz upały sprzyjają nasilaniu się dolegliwości wrunkowanych niskim ciśnieniem tętniczym. Biorąc pod uwagę powyższe uwarunkowania opisanych objawów, nie należy się spieszyć z leczeniem środkami farmakologicznymi powodującymi zwyżkę ciśnienia tętniczego — wobec faktu braku leczenia przyczynowego — ani też nie należy oczekiwać trwałych jego efektów. W razie znaczniejszych, przykro odczuwanych opisanego typu dolegliwości — z wyraźną skłonnością do omdleń, po skontrolowaniu i stwierdzeniu niskiego ciśnienia tętniczego — zaleca się z podręcznych domowych środków podnoszących ciśnienie krwi doraźne podanie któregoś z niżej wymienionych preparatów: Cardiamidum 15-20 kropli, Cardiamid-Coffein 10-15 kropli lub Cardiot C w dawce 20-30 kropli. Korzystne dla poprawy samopoczucia jest także wypicie nieco chłodnego płynu oraz choćby krótkotrwałe przyjęcie pozycji leżącej (w celu poprawy ukrwienia mózgu) w miejscu przewiewnym, ocienionym, raczej chłodnym. U niektórych osób korzystne efekty daje kawa prawdziwa, ale z czasem, na skutek przyzwyczajenia, efekty poprawy samopoczucia są mniej wyraźne i stopniowo coraz krótsze, co powoduje potrzebę zwiększania częstości jej wypijania aż do wtórnych niekorzystnych efektów z nadmiaru jej stosowania. Korzystne więc wydaje się picie kawy prawdziwej małymi porcjami w czasie wydłużonym, np. szklankę kawy pojedynczymi łykami przez kilka godzin.
Niedociśnienie tętnicze wtórne (objawowe)
Niedociśnienie tętnicze wtórne jest to zazwyczaj jeden z objawów notowanych w przebiegu niektórych chorób, np. w niedoczynności nadnerczy, czyli chorobie Addisona, w obwodowej niewydolności krążenia, we wstrząsie pochodzenia sercowego i endotoksycznym, po rozległym oparzeniu, w razie zmniejszenia objętości krwi krążącej w następstwie krwotoku zewnętrznego lub wewnętrznego itd. Znaczne obniżenie ciśnienia tętniczego — niekorzystnie zazwyczaj odczuwane przez chorego — może też być dosyć często następstwem zbyt intensywnego nasłonecznienia lub stosowania różnorakich środków farmakologicznych w czasie leczenia nadciśnienia. Objawy odczuwane przy hipotonii wtórnej są analogiczne jak przy hipotonii pierwotnej, czyli samoistnej, ale chorzy mogą odczuwać i manifestować dodatkowo inne objawy związane ze stanem chorobowym warunkującym m.in. niedociśnienie. Stany te zostały przykładowo wymienione wyżej. Dokładniejsze dane na ich temat znajdują się w rozdziałach poświęconych tym zagadnieniom. Wysiłek fizyczny, podwyższona temperatura otoczenia, pozycja stojąca chorego mogą nasilać objawy hipotonii. Objawy te są odczuwane szczególnie przykre w porze porannej i bezpośrednio po nagłej zmianie pozycji, np. leżącej na siedzącą lub stojącą. Domowe postępowanie przedlekarskie, zmierzające do złagodzenia dolegliwości warunkowanych niskim ciśnieniem tętniczym w hipotonii objawowej, zmierza przede wszystkim do zlikwidowania lub opanowania choroby podstawowej oraz do łagodzenia jej skutków postępowaniem opisanym przy omawianiu niedociśnienia pierwotnego.
Człowiek z niedociśnieniem tętniczym
Człowiek z niskim ciśnieniem tętniczym, czyli hipotonią, powinien uświadomić sobie, że jest to stan pewnego rodzaju predyspozycji osobniczej.
Rozumiejąc fakt, że przepływ krwi przez tkanki, a w konsekwencji tego ich utlenienie, są warunkowane m.in. ciśnieniem tętniczym, powinien uświadomić sobie, ze mając niskie ciśnienie tętnicze ma osobniczą skłonność i predyspozycję do łatwiejszego i szybszego występowania objawów niedotlenienia różnych narządów oraz reagowania na czynniki obniżające ciśnienie tętnicze, wyzwalające opisane wyżej objawy,
Omówione objawy są w większości efektem zachwiania naturalnych mechanizmów biologicznych adaptacyjno-regulacyjnych i dlatego trzeba przede wszystkim wyzbyć się lęku i niepokoju co do bezpośredniego zagrożenia życia. W zapobieganiu, łagodzeniu lub likwidowaniu tego typu dolegliwości trzeba zajmować postawę świadomą ich przyczyn i wykorzystywać proste, bezpośrednie sposoby i możliwości ich łagodzenia, Wskazane jest np. uprawianie czynnego sportu, turystyki, pływania, przebywania dużo w ruchu i na świeżym powietrzu, częste kąpiele pod prysznicem o zmiennej temperaturze wody, nacieranie skóry np. wodą słoną, unikanie długo trwającej pozycji stojącej, długiego nasłoneczniania się, lub też przebywania w pomieszczeniach zagęszczonych lub źle wentylowanych itp. Dopiero wówczas, gdy te naturalne sposoby zaczną zawodzić, można uciec się do picia prawdziwej kawy lub do przejściowego zażywania preparatów farmakologicznych. Postępowanie domowe natomiast w stanach niedociśnienia wtórnego, czyli objawowego, jest zróżnicowane i zależne od przyczyn je wyzwalających, Rozpoznanie stanu niedo-ciśnieniowego warunkującego wiele omówionych dolegliwości powinno być oparte na dokładnej obserwacji i przebadaniu lekarskim, zmierzającym przede wszystkim do odróżnienia niedociśnienia pierwotnego, czyli samoistnego, od niedociśnienia wtórnego (objawowego), które wymaga dość intensywnego leczenia przyczyn warunkujących to niedociśnienie jako jeden z objawów całokształtu obrazu klinicznego różnych wymienianych chorób.
Comments